Thứ Sáu, 7 tháng 8, 2020

Nón xương lá bàng 'có một không nhị' xứ Huế

"Nhiều người nói tôi là thằng điên, làm cái nón gì nhưng mà trong suốt, không che được nắng", ông Hùng nói về thời mày mò làm nón xương lá bàng.

Vài năm trước, một lần xem được đoạn phim về nón lá sen, ông Võ Ngọc Hùng (ngụ phường Kim Long, TP Huế) cả đêm trằn trọc nghĩ cách thay đổi cho chiếc nón lá xứ Huế. Ông Hùng muốn làm ra chiếc nón thật rất dị và mới lạ, không thích đi theo những gì có sẵn và biết mình cần tìm một chiếc lá thật lớn.

"khách du lịch dạng thân tôi là một người thích trải nghiệm. Tôi từng đi bốc thuốc bắc, chẻ mây, phụ thợ nề, đi rừng, làm lò gạch, xay lúa... Mỗi nghề, tôi lại học được tri thức mới, tích lũy kinh nghiệm rồi nhận ra mê say với hàng thủ công mỹ nghệ cần sự khôn khéo, tỉ mỉ", ông san sớt về quãng đời bươn chải của mình.

Ông Võ Ngọc Hùng mô tả công đoạn chải xương lá. Ảnh: Ngân Dương.

Ông Võ Ngọc Hùng, nghệ nhân làm nón xương lá bàng. Ông từng làm ruộng hồ bằng gỗ, mua máy in để in hình lên xương lá tình nhân đề... nhưng không thành công, và hết tinh khiết tiền. Ảnh: Ngân Dương.

Năm 2018, trong một chuyến đi chơi với khách du lịch ở Bình Điền (thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế), ông tình cờ thấy chiếc lá bàng rừng rất to và dày dặn. Chợt ý tưởng làm nón từ xương lá bàng nảy ra, vì ông đã có kỹ thuật ngâm xương lá tình nhân đề từ trước, tuy nhiên khổ quá nhỏ. Ông Hùng bèn đem lá bàng rừng về thử nghiệm.

"Vậy là tôi quyết tâm làm nón lá bàng, chưa chắc sẽ làm được, nhưng thử đã. Lúc đó hết tiền, trước rất mê xe đạp đua, có 2 chiếc cũng đã bán. May có con gái ở xa ra thăm, tôi kể có ý tưởng làm nón lá bàng, con gái liền cho tôi 1 triệu đồng và nói rằng ba sẽ thành công", ông cười.

Tài chính hạn hẹp, người đàn ông tuổi ngoại lục tuần còn phải trải qua nhiều lần thất bại khi nuôi mê say với nón xương lá bàng. thời kì đầu, ông Hùng một mình cầm cây sào, vác bao, len lỏi trong rừng "săn" lá bàng. Mùa mưa ông Hùng không thể đi hái lá, vì cây bàng có sâu, rừng nhiều rắn rết rất nguy hiểm. Trời dông cũng không được, ông phải đi vào mùa nắng.

"Đường rừng, đâu phải cứ hái là nó rơi xuống ngay chỗ mình đứng. Lá rơi xuống bay liệng qua liệng lại, đi tới nơi nhặt thì lá bị rách hoặc sâu, không sử dụng được. Sau đó tôi phát sinh ra smartphone có công dụng zoom, nhìn thấy lá được rõ hơn khi đứng ở dưới. Giống như cái ống nhòm, soi lá nào được thì tôi mới cắt xuống", ông vừa kể, vừa nâng niu từng chiếc lá khi nhấc ra khỏi chậu ngâm. Lá được chọn phải không có sâu, không thủng, dày; lá phải già, vì lá non sẽ bị phân hủy hoàn toàn khi ngâm.

Có lần, vì mải nhìn lá ở trên cây nhưng mà ông bị té, suýt gãy chân. Hay ông từng chạy xe máy 200 km, đi nhị ngày nhưng mà chỉ hái được vỏn vẹn 12 cái lá, vì không tới đúng vùng cây mọc. Sau này, khi đã có kinh nghiệm, ông biết được vùng có nhiều cây bàng rừng, lá đậm màu, và thuê thêm người dân địa phương đi hái.

2 tháng sau, mọi nỗ lực cho trái ngọt. "Tôi cầm chiếc lá bàng đã phân hủy thành xương nhưng mà ứa nước mắt, quá xúc động vì đã thử nghiệm thành công", nghệ nhân ngoại lục tuần nhớ lại.

Để làm ra một chiếc nón xương lá cần rất nhiều công sức. trước tiên, ông Hùng cần chọn nguồn lá sao cho đẹp để hái, đem về ngâm vào bột baking soda (muối nở) để lá phân hủy. Khoảng một tháng rưỡi sau, ông đem ra chải hết phần mục để lấy xương lá - phần còn màu xanh nguyên thủy. Tiếp là công đoạn tẩy trắng, ghép xương lá lên vành nón, sao cho đẹp, đều và phần cuống chụm lại đồng tâm thành chóp. sau cuối, ông đưa cho thợ chằm nón, qua công đoạn chống ẩm, chống thấm để tránh mốc.

Với ông, vất vả nhất là khâu chải xương lá. "sử dụng bàn chải tiến công răng chải từng chút một trên chiếc lá mỏng tanh tang, phải chải theo chiều thuận, vô ý bị rách công sức tiêu tán. 100 cái lá hái về, phải bỏ đi khoảng 40%, còn nếu tính số lá lành, nguyên vẹn, tuyệt vời chỉ khoảng 7 - 8 lá. Rất phức tạp, song khi làm nón sử dụng lá này chồng lên lá kia, có thể tận dụng", ông nói.

Hay khi ông đi thuê thợ chằm nón, họ cũng từ chối vì chưa bao giờ sử dụng loại xương lá này. Ông Hùng vẫn kiên trì thuyết phục, và để người ta thử, cái nào hỏng thì bỏ. Lúc đầu, ông cũng chưa biết nón xương lá bàng cũng bị mốc.

"Tôi nghĩ, không thể bỏ cuộc được. Cũng có nhiều người nói tôi là thằng điên, làm cái nón gì nhưng mà trong suốt, không che được nắng. Nhưng tôi cứ tuân theo mê say của mình thôi", ông san sớt.




Nón xương lá bàng độc đáo xứ Huế

Nón xương lá bàng rất dị xứ Huế







Một số công đoạn làm nón xương lá bàng. Video: Ngân Dương.


Sau vài lần khách hàng phản hồi, ông dần dần cải tiến và biết cơ chế chống ẩm, chống mốc. Ông cứ tự mày mò, thử nghiệm, sai lại sửa, quá trình hoàn thiện mất tới khoảng 7 - 8 tháng.

vật phẩm dần được nhiều người biết tới nhờ sự lan tỏa thông tin trên mạng xã hội. Chiếc nón trong suốt, có thể nhìn rõ được từng vân lá. Nón lá của ông được đón nhận rất nhiệt tình, nhất là du khách ở Hà Nội và TP HCM. "Có người ở Hà Nội gọi vào yêu cầu đặt gấp 1.000 cái, dù rất vui nhưng tôi phải từ chối ngay vì lúc đó một tháng tôi chỉ có thể làm được 30 cái", ông kể.

Nhìn chiếc nón xương lá có vẻ mỏng tanh manh, nhưng nó có thể sử dụng kiên cố như một chiếc nón phổ quát. Người sử dụng có thể đi mưa thoải mái, không sợ ướt và nón sẽ khô tự nhiên.

Ảnh: Hue, truly Vietnam.

Mỗi chiếc nón sử dụng khoảng 15 tới 30 lá bàng, tùy thuộc vào kích thước của lá to hay nhỏ. Ảnh: Hue, truly Vietnam.

Theo ông, một cái nón lá bàng bán giá 450.000 đồng không để làm giàu, nhưng nó chứa đựng nhiều tâm huyết. "Nếu lấy lá này làm vật phẩm khác, không mang dấu ấn Huế như chiếc nón lá chưa chắc tôi đã thành công. Tôi luôn có mong muốn góp phần đưa du lịch Huế phát triển. Nón lá là điểm nhấn của du lịch Huế, mang tính truyền thống, thân thiện với môi trường và có xây dừng về thủ công mỹ nghệ khá cao", ông đãi đằng.

"thời kì vừa rồi nón lá bàng khá 'hot' ở Huế. Mình vốn quen với nón lá truyền thống, nên khi nhìn thấy chiếc nón là từ lá bàng thật sự thú vị. Nón nhẹ hơn hẳn so với nón lá thông thường, trước đó, mình nghĩ nón lá bàng sẽ có màu xanh, nhưng khi nhìn chiếc nón trong suốt này thật sự đột nhiên. Đây là ý tưởng rất dị, tạo nên sự không giống nhau cho hình ảnh chiếc nón lá truyền thống", chị Phương, một người dân Huế, san sớt.

Hiện nay một tháng ông Hùng làm được 60 nón. Nón bán ra chủ yếu do khách hàng tự tìm tới qua mạng xã hội, nhiều người cũng mua với số lượng lớn để gửi ra nước ngoài. Trước khi Covid-19 bùng phát, ông cũng đón nhiều khách nước ngoài. Ngoài nón xương lá bàng trơn, ông Hùng còn bán nón lá vẽ danh thắng Huế, hoa... hoặc hình theo yêu cầu. Những chiếc nón này do phi tần của ông vẽ.

Nghệ nhân này vẫn luôn nghĩ ngày hôm nay phải làm tốt hơn ngày hôm qua. Lúc có thời kì, ông nghiên cứu thêm để có thể cải tiến và tăng cấp vật phẩm của mình. "Nếu tôi nghĩ tôi giỏi rồi sẽ chẳng bao giờ giỏi, phải luôn học hỏi. Đôi lúc có những câu vô tình của người nào đó, có thể chê, có thể khen nhưng nếu biết học hỏi thì tất cả đều tốt. Khen chê không quan yếu bằng hướng đi, tôi quyết tâm vào mục tiêu của mình, ai nói mặc ai", ông tự hào.

Ngân Dương

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét